Γράφει ο Τάσος Καρατζόγλου - Gare de Lyon, 30 Ιουλίου 1920

Ενώ η Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν σε εξέλιξη και δύο μέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, στις 30 Ιουλίου του 1920 με την παλιά ημερομηνία, ο Ελευθέριος Βενιζέλος βρέθηκε στον σιδηροδρομικό σταθμό της Λυών. Επρόκειτο να ταξιδέψει με την αμαξοστοιχία του Σεμπλόν - Οριάν Εξπρές για τη Μασσαλία, απ’ όπου το πρωί με το «Αβέρωφ» θα επέστρεφε στην Ελλάδα, κομιστής της συνθήκης που δημιουργούσε «την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών».

Ανάμεσα στους επιβάτες που πηγαινοέρχονταν στον σταθμό είχαν αναμειχθεί από νωρίς και δύο επίδοξοι δολοφόνοι: ο Απ. Τσερέπης και ο Γ. Κυριάκης, απόστρατοι αξιωματικοί, ο πρώτος υποπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού και ο δεύτερος υπολοχαγός του Μηχανικού, επιλεγμένοι και οι δύο από τους καλύτερους σκοπευτές. Η αμφίεσή τους παραπλάνησε τους αστυνομικούς, που τους πέρασαν για ακολούθους του Βενιζέλου. Έκρυβαν τα πιστόλια τους στις ζώνες των παντελονιών τους.

Ξαφνικά, όλα ξετυλίχθηκαν σαν σε κινηματογραφική ταινία. Ο Κυριάκης τράβηξε αστραπιαία το πιστόλι του και μέσα από ένα μικρό «άνοιγμα» πυροβόλησε τον Βενιζέλο. Οι δύο πρώτες σφαίρες αστόχησαν. Η τρίτη τον χτύπησε στον αριστερό του ώμο και η τέταρτη στο χέρι του. Η πέμπτη δεν πρόλαβε να βγει από την κάνη του πιστολιού, καθώς ένα στιβαρό χέρι αστυνομικού άρπαξε από πίσω τον λαιμό του δολοφόνου και τον έσφιξε τόσο δυνατά, ώστε το πιστόλι έπεσε κάτω και τα πόδια του λύγισαν. Έπεσαν πάνω του κι άλλοι αστυνομικοί, μέχρι που λιποθύμησε.

Με τους πρώτους πυροβολισμούς οι επιβάτες αναστατώθηκαν. Δεν ήξεραν τι συμβαίνει. Ληστεία, δολοφονία, επανάσταση; Σκόρπισαν με έντρομες φωνές δεξιά-αριστερά. Ο Βενιζέλος διατήρησε την ψυχραιμία του. Κατάλαβε ότι οι σφαίρες προορίζονταν γι’ αυτόν. Ενστικτωδώς κάνει απότομη στροφή πίσω-δεξιά, ενώ τραυματίζεται, σκύβει όσο μπορεί περισσότερο και τρέχει με συνεχή ζικ-ζακ, δεξιά-αριστερά, μπρος-πίσω.

Αμέσως κι ο άλλος δολοφόνος, ο Τσερέπης[1], τραβάει το πιστόλι του, σημαδεύει και ρίχνει πάνω στον τραυματισμένο Βενιζέλο και τις πέντε σφαίρες του. Ο Βενιζέλος με τα ζικ- ζακ ανάμεσα από βαλίτσες και άλλα μπαγκάζια τρέχει ορμητικά προς μια ερημική αίθουσα. Για καλή του τύχη γλιστρά και πέφτει μπρούμυτα κοντά στον αναβατήρα των αποσκευών κι έτσι οι σφαίρες καρφώθηκαν στις αποσκευές και στον τοίχο. Δεν πρόφτασε ο Τσερέπης να περάσει άλλον γεμιστήρα στο πιστόλι του. Συνοδοί του Βενιζέλου, Γάλλοι αστυνομικοί και στρατιώτες έπεσαν πάνω του και τον αφόπλισαν. Το γκρι κοστούμι του Βενιζέλου βάφτηκε με αίμα…Τον μετέφεραν στην κλινική της rue Bizet, όπου νοσηλεύτηκε.

Τελικά, τα τραύματα που του επέφεραν οι επίδοξοι δολοφόνοι αποδείχτηκαν επιπόλαια, αλλά από την απόπειρα δολοφονίας του σημαδεύτηκε βαθιά ο ψυχισμός του. H δολοφονική απόπειρα τον κλόνισε βαθιά, του έδωσε για πρώτη φορά την υποψία πως δεν είχε τον λαό μαζί του. Πολλά ενδιαφέροντα και διαφωτιστικά εξομολογήθηκε χρόνια αργότερα στον Κωνσταντίνο Δεμερτζή, μετέπειτα για λίγο πρωθυπουργό, ο οποίος τα διηγήθηκε στην Πηνελόπη Δέλτα:

Είχε πάει ο Δεμερτζής να δει τον Βενιζέλο και τον βρήκε που έβγαινε να κάνει λίγο περίπατο. Του πρότεινε να βγουν μαζί και στο αυτοκίνητο αντάλλαξαν λόγια ιστορικά.

Ο Δεμερτζής του έλεγε πως ήταν λάθος οι εκτοπίσεις και φυλακίσεις των αντιπάλων του από τα 1917-1920. Τον διέκοψε ο Βενιζέλος.

«Τα λάθη μου δεν είναι αυτά», είπε. «Ήταν πόλεμος και ήμασταν υποχρεωμένοι να ασφαλίσουμε το μέτωπο εναντίον των εσωτερικών ραδιουργιών. Τα λάθη μου δεν είναι αυτά που λέγουν οι πολλοί. Τα λάθη μου τα ξέρω εγώ, και πρώτη φορά εδώ, σε σας, τα ομολογώ. Το πρώτο και κύριο και μεγάλο μου λάθος ήταν που ενέδωσα στις πιέσεις των συμμάχων, να παραμεριστεί ο διάδοχος Γεώργιος και να γίνει βασιλεύς ο Αλέξανδρος. Αν είχε γίνει βασιλεύς ο Γεώργιος, σαν έφυγε ο Κωνσταντίνος στα 1917, δεν θα επέστρεφε αυτός. Αυτό ήταν το μεγάλο πολιτικό μου λάθος».

Του είπε ο Δεμερτζής πως άλλο πολιτικό λάθος ήταν οι εκλογές της 1^ης Νοεμβρίου 1920, που έφερε τους εχθρούς του που κατέστρεψαν τη μεγαλειώδη πολιτική του, σχίζοντας τη Συνθήκη των Σεβρών.

«Σ’ αυτό», αποκρίθηκε ο Βενιζέλος, «συνέτρεξε η απόπειρα της Gare de Lyon. Επέστρεφα με τη Συνθήκη των Σεβρών στην τσέπη, που ξαναποκατέστηνε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, με τη Μικρασία δική μας, την Πόλη υποσχεμένη, τα Δωδεκάνησα, τη Θράκη, την Ήπειρο και τον Πόντο Ελληνική Δημοκρατία! Και δυο αξιωματικοί του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, άγνωστοι σε μένα, με πυροβόλησαν, με υποχρέωσαν, εμένα, σαν αίλουρος, σκυφτός, σχεδόν στα τέσσερα, να τρέχω ανάμεσα στους τελωνειακούς μπάγκους, για να ξεφύγω τις σφαίρες τους! Αυτό με κλόνισε βαθιά. Αυτό με στραπατσάρισε, με συνέτριψε. Είπα, ‘Στάσου δω, με σκοτώνουν δυο άγνωστοι, που δε με ξέρουν, που δεν έχουν τίποτε προσωπικό εναντίον μου. Αυτοί ενεργούν ως όργανα. Έχουν πίσω τους ίσως μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού, ίσως το μεγαλύτερο, ίσως το όλον. Πού βασίζομαι εγώ να δημιουργήσω τη Μεγάλη Ελλάδα; Πού στηρίζω την πολιτική μου αν δεν τη θέλει το έθνος’;»

Είπε ο Δεμερτζής: «Δεν έπρεπε να ρωτήσετε το έθνος. Έπρεπε να τραβήξετε μπροστά, δικτατορικώς».

Θλιμμένα είπε ο Βενιζέλος: «Δεν έχω ψυχή δικτάτορος».

Με κάποια λεπτή ειρωνεία του αντείπε ο Δεμερτζής:

«Εκυβερνήσατε δικτατορικά, έτσι λεν οι άλλοι».

«Ναι!», είπε ορμητικά ο Βενιζέλος. «Επιβάλλουμουν όσο πίστευα πως έχω πίσω μου το έθνος. Με την πίστη αυτή θα πήγαινα στο τέλος του κόσμου. Μα η δολοφονική απόπειρα της Gare de Lyon κλόνισε την πίστη μου. Αν δεν ενέκρινε ο ελληνικός λαός την πολιτική μου, ποιος ήμουν εγώ, να του φορτώσω τόσους κόπους, τόσες θυσίες; Μου γεννήθηκαν αμφιβολίες μήπως με παρέσυραν υπερβολικές μεγαλοδοξίες για το έθνος μου. Είχα ανάγκη να ξαναβουτήσω στο λαό μου, να νιώσω πάλι την εμπιστοσύνη του και τη θέλησή του. Κι έκανα ελεύθερες εκλογές. Και ο λαός αποκρίθηκε πως δε με θέλει. Και η Αθήνα δε με έβγαλε ούτε βουλευτή».

Η εξομολόγηση αυτή δίνει μια ψυχολογική απάντηση στο ερώτημα πώς διέπραξε ο ευφυέστερος πολιτικός νους της νεότερης Ελλάδας το ολέθριο σφάλμα να προκηρύξει τις εκλογές του 1920. Λίγο πριν από τον θάνατό του εκμυστηρεύτηκε σε συνεργάτες του τα εξής παρόμοια: «..το πρώτο και μεγαλύτερο σφάλμα μου ήταν ότι μετά τον θάνατο του βασιλιά Αλέξανδρου δεν προώθησα τον διάδοχο Γεώργιο Β΄ με ταυτόχρονη παραίτηση του πατέρα του Κωνσταντίνου από κάθε δικαίωμα επί του θρόνου, με παράλληλη αναβολή των εκλογών εν μέσω της Μικρασιατικής εκστρατείας. Οι μεγάλοι μαστόροι κάνουν τα μεγάλα λάθη!»

Όταν έχεις πόλεμο, όταν το μέτωπο στη Μικρά Ασία απαιτεί ολοένα και περισσότερες ενισχύσεις, όταν μια έξαλλη και ανεύθυνη αντιπολίτευση υπόσχεται αποστράτευση και κάνει κυρίαρχο σύνθημα της πολιτικής της το «οίκαδε!», δεν προκηρύσσεις εκλογές. Για τους γονείς που το παιδί τους πολεμάει, για τη σύζυγο που αγωνιά κάθε στιγμή για τον στρατευμένο άντρα της, για τους παππούδες και τις γιαγιάδες που τρέμουν για τα εγγόνια τους το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας και τα πεπρωμένα του έθνους έρχονται σε δεύτερη και τρίτη μοίρα. Προέχει η σωτηρία του γιου, του συζύγου, του εγγονού. Όσοι υποστηρίζουν ότι ο Βενιζέλος δεν μπορούσε να πράξει διαφορετικά, γιατί η θητεία της «Βουλής των Λαζάρων» είχε λήξει προ πολλού, μάλλον δεν εμβάθυναν αρκετά στην προσωπικότητά του. Ο Βενιζέλος στα καλά του είχε μέσα του και τον επαναστάτη και τον κινηματία και τον δικτάτορα!

[1] Tην επόμενη μέρα, 31^η Ιουλίου, μεταξύ 3 και 4 το μεσημέρι, στην Αθήνα δολοφονήθηκε ο Ίων Δραγούμης. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Δραγούμης ενεχόταν στο σχέδιο δολοφονίας του Βενιζέλου. Ο Γιάννης Α. Μάζης στο εξαιρετικό του βιβλίο «Ίων Δραγούμης, ο ασυμβίβαστος» γράφει: «Υπάρχουν στοιχεία ότι κάποια στιγμή, πριν από το 1920, ο Ίων Δραγούμης είχε πράγματι δημιουργήσει μια μυστική οργάνωση, σκοπός της οποίας ήταν να δολοφονήσει τον Βενιζέλο… Κατά τον Φίλιππο Δραγούμη τον Νοέμβριο του 1919 τόσο αυτός όσο και ο Ίων συγκέντρωναν χρήματα για λογαριασμό κάποιας μυστικής οργάνωσης. Ο Φίλιππος δεν γνώριζε τι ακριβώς ήταν αυτή η οργάνωση· το ίδιο δεν ίσχυε, ωστόσο, και για τον Ίωνα, που ήξερε αλλά το κρατούσε μυστικό… Δεν μπορεί να μη λάβει κάποιος σοβαρά υπόψη ότι ο υποπλοίαρχος Απόστολος Τσερέπης, ένας από τους δυο απότακτους που προσπάθησαν να δολοφονήσουν τον Βενιζέλο, συνδεόταν (άγνωστο πόσο στενά) με μέλη της οικογένειας Δραγούμη – τον Φίλιππο σίγουρα, πιθανόν και τον Ίωνα».

-------------------------

To Almopia24.gr θεωρεί δικαίωμα του κάθε αναγνώστη να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, τονίζουμε ρητά ότι αυτό δε σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές, καθώς αυτές εκφράζουν τον εκάστοτε χρήστη, σχολιαστή ή αρθρογράφο.