Γράφει ο Τάσος Καρατζόγλου - "Η κοινωνία είμαι εγώ"
Μετά την νίκη των Ελλήνων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας οργανώθηκε γιορτή, για να τιμηθεί ο Θεμιστοκλής για την προσφορά του. Τότε ένας Σερίφιος είπε στον Θεμιστοκλή:
«Εσύ, Θεμιστοκλή, έγινες μεγάλος χάρη στους Αθηναίους. αν δεν ήσουν Αθηναίος, δε θα γινόσουν απολύτως τίποτα». Κι ο Θεμιστοκλής του απάντησε:
«Ουκ αν εγώ Σερίφιος ων ούτως ένδοξος εγενόμην, ούτε συ Αθηναίος ευτυχήσας γενέσθαι εγένου αν Θεμιστοκλής» = «Ούτε εγώ θα γινόμουν τόσο ένδοξος, αν ήμουν Σερίφιος, αλλά ούτε συ, αν είχες την ευτυχία να γεννηθείς στην Αθήνα, θα γινόσουν Θεμιστοκλής».
Ο Σερίφιος θέτει ορθά την καθοριστική επίδραση που ασκεί η κοινωνία στην εξέλιξη του ατόμου, κι ο Σοφοκλής αναφέρεται στα ανυπέρβλητα όρια, που είναι διαφορετικά από άτομο σε άτομο. Με άλλα λόγια, χιλιάδες ζούσανε στην Αθήνα, αλλά Θεμιστοκλής έγινε μόνο ένας.
Όμως, η έξυπνη παρατήρηση του Σερίφιου φέρνει στον νου και το ερώτημα: τι είναι ο άνθρωπος έξω από κοινωνία; Ο Αριστοτέλης στο ερώτημα αυτό απάντησε: θηρίο ή θεός. Ο εικοστός αιώνας απάντησε οριστικά: θηρίο.
Δυο κορίτσια, το ένα οχτώ και το άλλο δέκα χρόνων, που μικρά τα είχαν αρπάξει οι λύκοι, βρέθηκαν το 1920 στις Ινδίες σε μια φωλιά λύκων ανάμεσα σε λυκόπουλα. Παραδόθηκαν σ’ ένα ορφανοτροφείο, όπου ζούσαν σαν τα άγρια ζώα. τη νύχτα βάδιζαν όπως τα τετράποδα και ούρλιαζαν σαν λύκοι, τη μέρα κοιμόνταν σε μια γωνιά αγκαλιασμένα σαν λυκόπουλα ή προτιμούσαν τη συντροφιά των σκυλιών παρά των παιδιών και πολλές φορές αποπειράθηκαν να φύγουν στη ζούγκλα. Δάσκαλοι ανέλαβαν να τα «εξανθρωπίσουν».
Το μικρότερο κορίτσι πέθανε σε ένα χρόνο και το άλλο, που έζησε εννιά ακόμη, χρειάστηκε πέντε ολόκληρα χρόνια, για να μάθει να βαδίζει όρθιο. Σιγά σιγά καταλάβαινε την ανθρώπινη ομιλία και έμαθε κι αυτό να μιλάει. Στα δεκαεφτά του χρόνια η πνευματική του ανάπτυξη ήταν ίδια με ενός τετράχρονου παιδιού.
Στις Ινδίες πάλι, το 1956, βρέθηκε ένα αγόρι εφτά χρόνων, που κι αυτό είχε ζήσει στη σπηλιά ενός λύκου. Στα εννιά του χρόνια η πνευματική του ηλικία ήταν ενός μωρού εννιά μηνών. Με ιατρική παρακολούθηση σ’ ένα νοσοκομείο μετά τέσσερα χρόνια περπατούσε όρθιο, συνήθισε να ζει με τους ανθρώπους και εγκατέλειψε τη συνήθεια να τρώει ωμό κρέας.
Αυτές κι άλλες αυθεντικές περιπτώσεις παιδιών, που τα είχαν αρπάξει άγρια ζώα, κυρίως λύκοι και σπανιότερα αρκούδες και λεοπαρδάλεις, απαντούν καθοριστικά στο ερώτημα τι είναι ο άνθρωπος έξω από ανθρώπινη κοινωνία. Είναι μόνο ένα άγριο ζώο. Ούτε έμφυτες ιδέες, λοιπόν, ούτε a priori καταβολές, μόνο άγριο ζώο που «εξανθρωπίζεται» μέσα από μια αργή εξελικτική διαδικασία, συμβιώνοντας οπωσδήποτε με τους ομοίους του.
Φαίνεται να δικαιώνεται Άγγλος φιλόσοφος του 17ου αιώνα Τζον Λοκ, που υποστήριξε στο έργο του «Δοκίμιο σχετικά με την ανθρώπινη αντίληψη» ότι, όταν γεννιέται ένα παιδί, είναι tabula rasa, δηλαδή άγραφο χαρτί, άγραφη πινακίδα. Σ’ αυτό το χαρτί αποτυπώνονται σιγά σιγά οι ποικίλες κοινωνικές επιδράσεις και διαμορφώνεται σταδιακά το άτομο. Αυτή την άποψη απηχούν φράσεις όπως «η κοινωνία είμαι εγώ» ή «εικόνα σου είμαι, κοινωνία, και σου μοιάζω».
Μ’ αυτά ως δεδομένα αντιλαμβάνεται κανείς την τεράστια δύναμη και ευθύνη που έχει η παιδεία (όχι μόνο η παρεχόμενη από την οργανωμένη εκπαίδευση) να διαμορφώνει ηθικές προσωπικότητες και συνειδήσεις.
Ποιος είναι ο Τάσος Καρατζόγλου
Ο Τάσος Καρατζόγλου από τη Θηριόπετρα της Αλμωπίας είναι
απόφοιτος του τμήματος Αρχαιολογίας και Τέχνης της Φιλοσοφικής Σχολής
του ΑΠΘ. Υπηρέτησε ως καθηγητής Φιλολογίας στα Γενικά Λύκεια Εξαπλατάνου και
Αριδαίας. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ιστορία και τον πολιτισμό της Αλμωπίας.
Βιβλία του: ‘Ο τόπος μας. Γνωριμία με τον Δήμο Εξαπλατάνου’, 2003, ‘Η
Αλμωπία στο διάβα των αιώνων’, 2009, ‘Θηριόπετρα Αλμωπίας’, 2018.
-------------------------
