Γράφει ο Τάσος Καρατζόγλου: Η σφαγή των Θεσσαλονικέων στον Ιππόδρομο το 390 μ.Χ.
Ο ισπανικής καταγωγής ρωμαίος αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α΄ (379-395), ο αποκληθείς αργότερα Μέγας, στην προσπάθειά του να εξουδετερώσει την απειλή για την αυτοκρατορία των Γότθων επιδίωξε φιλικές σχέσεις μαζί τους και κάλεσε πολλούς από αυτούς να εγκατασταθούν μέσα στο βυζαντινό κράτος, αξιοποιώντας τους κυρίως μισθοφόρους στον στρατό.
Οι Βυζαντινοί, ωστόσο, τους μισούσαν και γιατί ήταν ξένοι και
γιατί συνέχιζαν τις ληστρικές επιδρομές. Η δυσαρέσκεια αυτή ήταν ιδιαίτερα
έντονη στη Θεσσαλονίκη, όπου η φρουρά της πόλης αποτελούνταν από Γότθους.
Γότθος ήταν κατά τα φαινόμενα και ο φρούραρχος και στρατιωτικός διοικητής της
πόλης Βουτέριχος ή Βουθέριχος. Η σκληρή καταπίεση του λαού
από τους Γότθους και η βαριά φορολογία, που έκανε τον λαό να βαρυγκωμά,
φούντωναν την οργή και το μίσος των Θεσσαλονικέων και αφορμή έψαχναν να
εκδηλωθούν.
Ήταν άνοιξη του 390 μ.Χ., όταν ο Βουτέριχος κάλεσε τον λαό στον Ιππόδρομο, να παρακολουθήσει τους αγώνες, που ήταν ενταγμένοι στο πρόγραμμα των μεγάλων αρματοδρομιών της αυτοκρατορίας. Ο λαός γέμισε τον Ιππόδρομο, αλλά οι οργανωμένοι σε αθλητικά σωματεία θεατές δεν επέτρεπαν την έναρξη των αγώνων, επειδή ο φρούραρχος είχε φυλακίσει έναν πολύ δημοφιλή αρματοδρόμο, καμάρι του λαού, για το βαρύ αδίκημα της παιδεραστίας.
Ζητούσαν, λοιπόν, να αποφυλακιστεί ο αρματοδρόμος και να πάρει μέρος στους
αγώνες. Οι θεατές φώναζαν και αποδοκίμαζαν τον φρούραρχο. Αυτός δεν έδινε
σημασία στις διαμαρτυρίες, γι’ αυτό μάνιασε ο λαός και ξέσπασαν ταραχές. Το
πλήθος μετατράπηκε σε όχλο και αντέδρασε με πράξεις φανατικές και αλόγιστη βία,
που απλώθηκαν σε όλη την πόλη. Ξυλοκόπησαν
άρχοντες και ανώτερους υπαλλήλους, κατέστρεψαν δημόσια κτήρια, κατέλυσαν
τις δημόσιες αρχές και σκότωσαν όσους μισούσαν και μαζί μ’ αυτούς τη γοτθική
φρουρά και τον φρούραρχο. Καθώς όμως το ξεσήκωμα αυτό δεν ήταν οργανωμένη
επανάσταση αλλά εξέγερση της στιγμής, σε μια δυο μέρες τα πράγματα ησυχάσανε.
Η είδηση της εξέγερσης βρήκε τον
αυτοκράτορα στα Μεδιόλανα (Μιλάνο) της Ιταλίας. Εξοργισμένος και, προφανώς,
πιεζόμενος από τον νέο γότθο στρατιωτικό διοικητή, του οποίου οι πηγές δεν
αναφέρουν το όνομα, αποφάσισε να τιμωρήσει παραδειγματικά τους Θεσσαλονικείς.
Έστειλε αμέσως μυστική διαταγή στον διοικητή και τον διέταξε να καλέσει
παραπλανητικά τον λαό στον Ιππόδρομο, όπου τάχα θα γίνονταν αγώνες, κι εκεί να
τους σφάξει.
Μάιος ήταν του 390 μ.Χ. Ο κόσμος μαζεύτηκε
στον Ιππόδρομο, χωρίς να υποψιάζεται τι τον περιμένει. Σφραγίστηκαν τότε οι
πύλες και οι γότθοι μισθοφόροι άρχισαν το μακελειό. Σφάχτηκαν άντρες, γέροι και
γυναικόπαιδα χωρίς καμιά διάκριση. Πλημμύρισε ο Ιππόδρομος στο αίμα.
Σφαγιάστηκαν από εφτά έως και δεκαπέντε χιλιάδες κάτοικοι σε λιγότερο από τρεις
ώρες! Η εκδίκηση του αυτοκράτορα υπήρξε ανελέητη.
Για το μαζικό αυτό έγκλημα ο Θεοδόσιος δεν
έμεινε ατιμώρητος. Οχτώ περίπου μήνες μετά ο επίσκοπος Μεδιολάνων Αμβρόσιος στη γιορτή των Χριστουγέννων
του αρνήθηκε τη θεία μετάληψη και του επέβαλε μια μορφή αφορισμού με επιτίμιο
τη δημόσια μετάνοια. Κατά τη διάρκεια της τιμωρίας του δεν έπρεπε να φοράει την
αυτοκρατορική στολή. Στα πλαίσια της μεταμέλειάς του έχτισε στη Θεσσαλονίκη και
τον ναό του Αγίου Νικολάου των Ορφανών
για την περίθαλψη των ορφανών μετά τη σφαγή (φοβερή τιμωρία, ε;).
Μετά το μακελειό ο Ιππόδρομος νέκρωσε και ο
χώρος σιγά σιγά θεωρήθηκε καταραμένος από το αίμα τόσων χιλιάδων αθώων
ανθρώπων. Μετά τον Θεοδόσιο οι Θεσσαλονικείς έστησαν αναθηματική στήλη με τα
ονόματα των σφαγιασθέντων, που «αιμορραγούσε» κατά την παράδοση μια φορά τον
χρόνο.
Οι Θεσσαλονικείς ξαναθυμήθηκαν την κατάρα
του Ιπποδρομίου, όταν με τον μεγάλο σεισμό του 1978 κατέρρευσε μια πολυκατοικία
στην πλατεία Ιπποδρομίου, όπου βρισκόταν ο αιματοβαμμένος Ιππόδρομος, με
τριάντα εννιά νεκρούς. Τότε ακούστηκε ότι στα ερείπια της πολυκατοικίας
βρέθηκαν κομμάτια από τη στήλη που «μάτωνε».
Δεκαέξι αιώνες μετά την απίστευτη ομαδική
σφαγή, κατά τις εργασίες κατασκευής του μετρό της Θεσσαλονίκης, οι αρχαιολόγοι
ανακάλυψαν επί της Μοναστηρίου τμήμα ομαδικού τάφου με μεγάλο αριθμό σκελετών
που φέρουν εμφανείς κρανιακές κακοποιήσεις, ενδεικτικές της βίας που ασκήθηκε
κάποτε πάνω τους. Για τη μεταφορά τους χρησιμοποιήθηκαν γερανοί και πολλά
φορτηγά. Πιστεύεται ότι πρόκειται για τους νεκρούς της συγκεκριμένης
σφαγής.
-------------------------
