Οι ψυχολόγοι πλουτίζουν και η ψυχοθεραπεία έγινε της «μόδας»: Όμως, πόσο καλό μας κάνει τελικά;

Τα τελευταία χρόνια και με λίγη βοήθεια από την παγκόσμια πανδημία, η ψυχοθεραπεία έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής. Ωστόσο η αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητάς της αντηχεί ακόμα.
Αν και μπορούμε να σχολιάσουμε ποικιλοτρόπως την γενιά του TikTok, για ένα πράγμα δεν μπορούμε να τους κατηγορήσουμε και αυτό είναι η αφοσίωσή τους στην ψυχική υγεία.

Από θεραπευτές στο TikTok που προσφέρουν, μέσω βίντεο 60 μόλις δευτερολέπτων, ερμηνείες και λύσεις από το το ψυχικό τραύμα έως και την τελειομανία, μέχρι εφαρμογές chatbot που έχουν βάση την τεχνητή νοημοσύνη, δεν ήταν ποτέ πιο εύκολο να πάρουμε συμβουλές για τη βελτίωση της ψυχικής μας υγείας.

Και αν και το feed του Instagram μας μπορεί να πλημμυρίζει από βίντεο και αναρτήσεις που εσωκλείουν διδάγματα και προσωπικές αλήθειες που μας βοηθούν, η αντίληψη περί ψυχοθεραπείας παραμένει θολή για πολλούς. Είναι μια μέθοδος ψυχολογικής ανάτασης, ή απλά καταλήγουμε να αναμοχλεύουμε και να υπεραναλύουμε τα προβλήματά μας σε εξοντωτικό βαθμό;

Ο φιλόσοφος Jiddu Krishnamurti έλεγε ότι η επιδίωξη της ψυχανάλυσης έχει αρχίσει να γίνεται ένα είδους χόμπι, που μας κάνει να στρεφόμαστε σε κάποιον για να μας απαλλάξει από τις εμμονές, τις αναστολές και τα συμπλέγματά μας. Αυτές οι μέθοδοι μπορεί να καταφέρνουν να δημιουργήσουν επιφανειακά αποτελέσματα, καθώς αναπόφευκτα αναπτύσσονται νέες αντιστάσεις μας ενάντια στην κίνηση της ζωής. Κανένα πρόσωπο, ή τεχνική δεν μπορεί να απελευθερώσει κάποιον από τους περιορισμούς του.
Η οπτική του φιλοσόφου προκαλεί την αμφισβήτησή μας γύρω από την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας και κάθε μορφής της. Προτού όμως την απορρίψουμε, αξίζει να δούμε τι είναι τελικά αυτό που μας προσφέρει.

Ο ψυχοθεραπευόμενος

Ο ψυχολόγος Irvin Yalom είχε γράψει ένα βιβλίο που το είχε ονομάσει «The gift of therapy», δηλαδή το δώρο της ψυχοθεραπείας και στο οποίο ανέλυε, μεταξύ άλλων, το γιατί η ψυχική υγεία είναι τόσο σημαντική για εμάς.

Η ψυχική υγεία είναι σημαντική σε κάθε στάδιο της ζωής, από την παιδική και εφηβική ηλικία έως την ενήλικη ζωή, καθώς αφορά τη συναισθηματική, ψυχολογική και κοινωνική μας ευημερία. Επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και ενεργούμε, ενώ βοηθά να καθορίσουμε τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε το άγχος, σχετιζόμαστε με τους άλλους και κάνουμε υγιείς επιλογές. Είναι αντίστοιχα και ίσως περισσότερο σημαντική από την σωματική υγεία, καθώς μπορεί να αποτελέσει αιτία διάφορων σωματικών παθήσεων. Ειδικά αν σκεφτούμε ότι περισσότερο από το 50% θα διαγνωστεί με μια ψυχική ασθένεια, ή διαταραχή κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής του, σύμφωνα με το CDC, Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών.

Η ψυχική μας υγεία είναι κάτι που επηρεάζει τις διατροφικές μας συνήθειες και τις συνήθειες ύπνου και έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό και με τη σωματική μας υγεία, αναφέρει η σύμβουλος ψυχικής υγείας, Bisma Anwar. Για παράδειγμα, η κατάθλιψη αυξάνει τον κίνδυνο για μακροχρόνιες παθήσεις όπως ο διαβήτης, οι καρδιακές παθήσεις και τα εγκεφαλικά επεισόδια και να μας οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο αρνητικών συναισθημάτων. Είναι σημαντικό να αντιμετωπίζουμε τις ανάγκες της ψυχικής μας υγείας, αλλιώς πολλές φορές θα νιώσουμε τον αντίκτυπό της και σε άλλους τομείς της υγείας μας.

Μερικές φορές, μπορούμε να λύσουμε τα θέματα μόνοι μας, αλλάζοντας τον τρόπο ζωής μας, διαβάζοντας βιβλία, παρακολουθώντας μαθήματα ή συζητώντας με φίλους, μέλη της οικογένειας ή μέντορες. Άλλες φορές, παρατηρούμε μοτίβα που δεν έχουμε καταφέρει να αλλάξουμε μόνοι μας, ή τα ζητήματα αρχίζουν να μας καταβάλλουν και να επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή μας.
Η ψυχοθεραπεία ως μέθοδος αντιμετώπισης και ουσιαστικά πρόληψης όλων των παραπάνω έχει αρχίσει πλέον να καταρρίπτει το στίγμα που την περιβάλλει και να αναδύεται σε μια επικρατούσα τάση. Χαρακτηριστικά, το 2021, 42 εκατομμύρια ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες αναζήτησαν ψυχιατρική, έναντι 27 εκατομμυρίων το 2002, σύμφωνα με έρευνα της Διοίκησης Υπηρεσιών Κατάχρησης Ουσιών και Ψυχικής Υγείας της Αμερικής.

Η ψυχοθεραπεία μας διδάσκει πώς λειτουργεί το μυαλό μας και μας βοηθά να πλοηγηθούμε μέσα στον αχανή κόσμο του εγώ και του υπερεγώ μας. Μας βοηθάει να αντιληφθούμε τα συναισθήματά σας, να υιοθετήσουμε καλύτερες συμπεριφορές και να σχετιζόμαστε με τις σκέψεις μας διαφορετικά, ώστε να μπορούμε να ζούμε τη ζωή που θέλουμε. Η λύση της ψυχοθεραπείας λειτουργεί ωστόσο με έναν πιο πολύπλοκο τρόπο από ότι φανταζόμαστε, καθώς και η ίδια η ψυχική υγεία δεν είναι ένας προορισμός, αλλά μια διαδικασία. «Έχει να κάνει με το πώς οδηγείς, όχι με το πού πηγαίνεις» αναφέρει ο διδάκτορας ψυχολόγος Noam Shpancer.

Καταρρίπτοντας τον μύθο της ψυχοθεραπείας

Είναι πολύ συχνό φαινόμενο οι άνθρωποι να αμφισβητούν αν η θεραπεία λειτουργεί εξαρχής. Ταυτόχρονα συνεχίζει να αποτελεί ένα ακριβό σπορ, με το θεραπευτικό πλάνο ν είναι για μια συνεδρία την εβδομάδα, και το μηνιαίο κόστος να αντιστοιχεί πια σε σχεδόν ένα νοίκι, λόγοι που είναι σίγουρα αποτρεπτικοί. Ωστόσο το θέμα με τη θεραπεία είναι ότι δεν λειτουργεί όπως μια φαρμακευτική αγωγή, όπου όταν έχετε συμπτώματα, παίρνετε ένα φάρμακο που στοχεύει σε αυτά τα συμπτώματα, και ελπίζουμε ότι, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, θα εξαφανιστούν. Η θεραπεία έχει να κάνει περισσότερο με το να αφιερώνεις χρόνο για να αναζητήσεις και να θεραπεύσεις την πηγή της πληγής.

Ο θεραπευτής Stephen Mitchell έχει περιγράψει τη θεραπεία ως μια κοινή προσπάθεια να κατανοήσουμε και να αξιοποιήσουμε τους πόνους και τις χαρές των εμπειριών της ζωής. Η θεραπεία, σύμφωνα με τον ίδιο, δεν είναι μια πρακτική που προσπαθεί να διορθώσει κάποιο πράγμα, αλλά μια πρακτική που φιλοδοξεί να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να οικοδομήσουν το μέγιστο από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.

Μπορεί να είναι δύσκολο να καταλάβετε σε τι στοχεύει η θεραπεία, ή πώς το κάνει αυτό. Η θεραπεία συνοδεύεται από μια αρκετά έντονη αίσθηση του αγνώστου για πολλούς ανθρώπους, και μπορεί να είναι άβολο να εμπιστεύεστε μια φαινομενικά ασαφή, μη ανοδική διαδικασία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν είστε πολυάσχολοι και αν θέλετε μια απάντηση, ή λύση γρήγορα. Για όσους από εσάς αμφιβάλλετε για τη διαδικασία, ή αισθάνεστε ότι βρίσκεστε σε κατάσταση σύγχυσης, ή απλά περιμένετε με τον θεραπευτή σας και ελπίζετε να έχετε μια επιφοίτηση, πρέπει να σας γίνει ξεκάθαρο ότι οι αποχρώσεις της βελτίωσης και της επιτυχίας στην ψυχοθεραπεία είναι πολλές.

Ορισμένα προβλήματα ψυχικής υγείας και συμπεριφοράς ανταποκρίνονται καλύτερα σε ορισμένες μορφές ψυχοθεραπείας από ό,τι σε άλλες μορφές. Επίσης για ορισμένα προβλήματα, ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία. Οι θεραπευτές χρησιμοποιούν κλινικά αποδεδειγμένες τεχνικές όπως η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), ψυχοδυναμικές θεραπείες, την πασίγνωστη και αρκετά σκληρή για πολλούς, ψυχαναλυτική μέθοδο που βασίζεται στο υποσυνείδητο και τις μεταφράσεις του από τον Freud και άλλες μορφές όπως η προσωποκεντρική, η Gestalt, η υπαρξιακή και η συναλλακτική. Όλες αυτές οι μορφές βασίζονται στην πεποίθηση ότι κάθε άτομο έχει την ικανότητα και την επιθυμία να φτάσει στο δυναμικό του μέσω της προσωπικής του ανάπτυξης. Ο θεραπευτής προσφέρει υποστήριξη και καθοδήγηση για να βοηθήσει τον πελάτη να ξεπεράσει τα προβλήματα και να επιτύχει τους προσωπικούς του στόχους.

Η διαφοροποίηση

Καθόμαστε λοιπόν στην πολυθρόνα τους, ευάλωτοι, δεσμευόμαστε ότι θα πληρώνουμε το ορισμένο κόστος της συνεδρίας και κάποιες φορές δεν βλέπουμε την πρόοδο όπως την ονειρευτήκαμε. Ίσως το σημαντικότερο που κάποιος που θέλει να ξεκινήσει αυτό το ταξίδι για τον πολύπλευρο εαυτό του, πρέπει να αντιληφθεί είναι ότι όλοι είμαστε διαφορετικοί και η ψυχοθεραπεία λειτουργεί στον πυρήνα της με αυτή την παραδοχή.

Αρχικά ας ξεκαθαρίσουμε ότι πολλές μελέτες αποτελεσμάτων, από την ΕΕΨΕ, την Εθνική Εταιρεία Ψυχοθεραπείας Ελλάδος, δείχνουν ότι περίπου το 75% των ανθρώπων που συμμετέχουν σε θεραπεία βιώνουν κάποιο όφελος. Μελέτες επίσης έχουν δείξει ότι τα δύο τρίτα των ανθρώπων που μπαίνουν σε θεραπεία αναφέρουν βελτίωση της συνολικής λειτουργικότητάς τους μετά τη θεραπεία, ενώ σε μια ευρεία ανασκόπηση εκατοντάδων μελετών αποτελεσμάτων, αυτά έδειξαν ότι ο τυπικός πελάτης είναι σε καλύτερη κατάσταση από το 80% των ανθρώπων που δεν λαμβάνουν καμία θεραπεία.

Ωστόσο, το ερώτημα αν η θεραπεία λειτουργεί είναι περίπλοκο λόγω του γεγονότος ότι κάθε άτομο που μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία έχει τους δικούς του μοναδικούς στόχους στο μυαλό του. Ενώ ένα άτομο μπορεί να θέλει να αισθάνεται λιγότερο άγχος, ένα άλλο μπορεί να έχει ως στόχο τη βελτίωση των σχέσεών του, ή τη συνολική ικανοποίησή του από τη ζωή. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει ενιαίο, καθολικό μέτρο επιτυχίας και δεν θα είναι όλη η πρόοδος πάντα προφανής και απτή.

Η διαφοροποίησή μας από τους άλλους είναι το κλειδί. Στην ψυχοθεραπεία δεν υπάρχει νόμος, ή συγκεκριμένο μονοπάτι που πρέπει να διαβούμε. Υπάρχουμε εμείς και η σχέση εμπιστοσύνης μας με τον ψυχοθεραπευτή, όσο πιο δυνατή, τόσο πιο σημαντικά τα αποτελέσματα. Ο ψυχοθεραπευτής δεν είναι μάγος, αλλά ένας δάσκαλος που διδάσκει δεξιότητες για την οικοδόμηση συναισθηματικής ανθεκτικότητας, ώστε να μπορούμε τελικά να φύγουμε από τη θεραπεία και να τα καταφέρουμε μόνοι μας. Όταν κάποιος είναι οκνηρός και εξαρτάται από κάποιον άλλον για την κατανόηση του εαυτού του, το μόνο που κατορθώνει είναι η αύξηση της θλίψης και της σύγχυσης. Και αν και η ψυχοθεραπεία είναι μια μέθοδος υψηλής οικονομικής αξίας, είναι μακροπρόθεσμα μια σημαντική επένδυση στον εαυτό μας που θα επιφέρει βαθιά και μόνιμη ευδαιμονία.

H ψυχοθεραπεία έχει να κάνει με το να καταλαβαίνουμε τους εαυτούς μας. Και αυτό πολλές φορές σημαίνει ότι ερχόμαστε αντιμέτωποι με το άγνωστο, που πάντα και όλους μας τρομάζει. Αυτό δεν είναι λόγος να απορρίψουμε την μέθοδο αυτή, αλλά να την ενστερνιστούμε, ως τον πιο σημαντικό μας σύμμαχο.

-------------------------

To Almopia24.gr θεωρεί δικαίωμα του κάθε αναγνώστη να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, τονίζουμε ρητά ότι αυτό δε σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές, καθώς αυτές εκφράζουν τον εκάστοτε χρήστη, σχολιαστή ή αρθρογράφο.