Σήμερα η Αριδαία γιορτάζει - Η ιστορία και η απελευθέρωση της
Μεταξύ των ετών 1382-1389 η περιοχή της Αλμωπίας κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς-Τούρκους και έμεινε υπόδουλη μέχρι το 1912, για 530 χρόνια περίπου, όπως και η υπόλοιπη Μακεδονία, σε συνθήκες πρωτοφανούς καταπίεσης και αβάσταχτου ζυγού δουλείας.
Η περιοχή άλλαξε όνομα και από Μογλενά ονομάστηκε Καρατζόβα. Οι πιθανότερες εκδοχές που δικαιολογούν το όνομα είναι: α) Καρατζά - οβασί = μαύρος κάμπος β) Καρατσά - οβά = τόπος με ζαρκάδια ή ελάφια γ) Καρατζά Αμπάτ, από το όνομα του Τούρκου στρατηγού, κατακτητού της περιοχής.
Διοικητικά ο Νομός Πέλλας, στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, χωριζόταν σε δύο Καζάδες (επαρχίες), τον Κάζα των Βοδενών και τον Κάζα των Γενιτσών. Οι δύο Καζάδες υπάγονταν στο Σατζάκι (Νομαρχία) και στο Βιλαέτι (μεγάλη διοικητική περιφέρεια) της Θεσσαλονίκης. Τα 50 περίπου χωριά της πεδινής και ορεινής Καρατζόβας, ανάλογα με τη θέση τους, ήταν διαμοιρασμένα στους Καζάδες Βοδενών, Γενιτσών και Γεβγελής. Τον Ιούνιο του 1906, 44 χωριά της Καρατζόβας αποτέλεσαν ιδιαίτερο Κάζα, με πρωτεύουσα το Σούμποσκο (Αριδαία).
Η Καρατζόβα χωριζόταν σε δύο μεγάλους Δήμους (Ναχιγιέδες): τον Δήμο Καρατζόβας, με έδρα Δημάρχου (Μουδίρη) το Σούμποσκο (Αριδαία) και τον Δήμο Φούστανης, με έδρα Μουδίρη τη Φούστανη.
Από το 1870 λειτουργούσαν στην Καρατζόβα τρεις εβδομαδιαίες αγορές (παζάρια). Μία στο Σούμποσκο κάθε Πέμπτη και δύο στο Δήμο Φούστανης, Δευτέρα στη Φούστανη και Τρίτη στην Καπίνιανη (Εξαπλάτανο).
Αξιοσημείωτα γεγονότα στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας
Ομαδικός εξισλαμισμός
Εκκλησιαστικά η Αλμωπία ήταν έδρα Επισκοπής από τον 6° μ.Χ. αιώνα. Ανυψώθηκε σε Μητρόπολη Μογλενών το 1719. Έδρα της Επισκοπής κατά τη βυζαντινή περίοδο ήταν το χωριό Χρυσή και από τον 17° αιώνα η Νότια. Το έτος 1759, επί Μητροπολίτου Ιωάννου ή Ιωαννικίου, (Αλεξάνδρου) λόγω των αφόρητων πιέσεων από τους Τούρκους Γιουρούκους της περιοχής κατά της ζωής των Χριστιανών, έγινε ομαδικός εξισλαμισμός των κατοίκων Νότιας, Φούστανης, Περίκλειας, Λαγκαδιάς, Αετοχωρίου, Αρχαγγέλου και άλλων μικρότερων χωριών της περιοχής. Η απόφαση εξωμοσίας πάρθηκε τη νύχτα της Αναστάσεως του 1759 και το πρακτικό της υπογράφηκε, με πρώτο τον Επίσκοπο, στο Ευαγγέλιο της Μητροπόλεως, που φυλάσσονταν μέχρι το 1922 στη Νότια. Το πήραν μαζί τους οι εξισλαμισμένοι κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών, γιατί πολλοί απ' αυτούς παρέμειναν κρυπτοχριστιανοί.
Η έδρα της Μητροπόλεως έφυγε, όπως ήταν φυσικό, από τη Νότια και εγκαταστάθηκε αρχικά στην Κατράνιτσα της Εορδαίας, ως Μητρόπολη Μογλενών και Κατρανίτσης. Αφού περιπλανήθηκε αρκετά στην περιοχή, εγκαταστάθηκε τελικά στην Φλώρινα. Το 1925, με έδρα τη Φλώρινα, ονομάσθηκε σε Μητρόπολη Φλωρίνης και Αλμωπίας. Το 1967, με πράξη της Ι.Συνόδου, αποσπάσθηκε στην Μητρόπολη Εδέσσης και Πέλλης.
Η Αγία Χρυσή
Ευσεβής κόρη από το χωριό Σλάτινα, που επειδή δεν ενέδωσε στις επιθυμίες Τούρκου αξιωματούχου της περιοχής, συνελήφθη, πέρασε από φοβερά βασανιστήρια και μαρτύρησε το έτος 1795. Γιορτάζει στις 13 Οκτωβρίου.
Συμμετοχή της Αλμωπίας στην Επανάσταση του 1821
Από τους Σαρακηνούς της Αλμωπίας καταγόταν ο Αγγελής Γάτσος, ένας από τους πιο γενναίους αγωνιστές της Εθνεγερσίας του 1821. Με εκατοντάδες εθελοντές μαχητές, που κατάγονταν από την Καρατζόβα, τα Βοδενά και τη Νάουσα, πρωταγωνίστησε στην επανάσταση της Νάουσας το 1822 και μετά το ολοκαύτωμα της, πέρασε στη Νότια Ελλάδα, όπου έλαβε μέρος και διακρίθηκε σε όλα τα επαναστατικά κινήματα της Στερεάς και της Πελοποννήσου.
Μακεδόνικος Αγώνας
Άρχισε στα 1870, με την απόσχιση της Βουλγαρικής Εξαρχίας από το Οικ. Πατριαρχείο και με τη λυσσώδη εκστρατεία που εξαπέλυσε η Βουλγαρία, υπό μορφήν προπαγάνδας, πιέσεων και τρομοκρατικών ενεργειών επί του γηγενούς πληθυσμού της Μακεδονίας, για να δημιουργήσει κεκτημένα δικαιώματα επί των εδαφών της.
Η ένοπλη φάση του άρχισε το 1903-1904 από τη Δυτική Μακεδονία και σύντομα επεκτάθηκε στο Βέρμιο, στην Καρατζόβα, στο Βάλτο των Γιαννιτσών, σ' όλη την Μακεδονία.
Οι Βούλγαροι με ένοπλα σώματα, τους κομιτατζήδες, με δελεαστικά συνθήματα και χρηματισμούς, με εκβιασμούς και τρομοκρατία, συχνά ανάγκαζαν ολόκληρα χωριά να απαρνούνται το Πατριαρχείο και τον Ελληνισμό και να αναγνωρίζουν τη Βουλγαρία.
Μετά τον ηρωικό θάνατο του Παύλου Μελά, το 1904, το μικρό βασίλειο της Νότιας Ελλάδας και το Ελληνικό Προξενείο Θεσσαλονίκης αντιλήφθηκαν επιτέλους το δράμα της Μακεδονίας και την βουλγαρική απειλή και δραστηριοποιήθηκαν έντονα, στέλνοντας δασκάλους, ιερείς, στρατιωτικούς και οπλισμό, για να οργανωθεί πιο αποτελεσματικά ο αγώνας των γηγενών κατοίκων να διατηρήσουν τον ελληνισμό τους. Ο σκληρός και διμέτωπος αγώνας διήρκεσε μέχρι τον Αύγουστο του 1908, οπότε διεκόπη υποχρεωτικά από το κίνημα των Νεότουρκων. Η ελευθερία της Μακεδονίας ήρθε 4 χρόνια αργότερα με τους νικηφόρα πορεία του Ελληνικού Στρατού.
Η Αλμωπία ανέδειξε πολλούς και γενναίους Μακεδονομάχους σε όλα τα χωριά της. Κορυφαίοι οπλαρχηγοί που έδρασαν στην περιοχή είναι ο Κώστας Γαρέφης, που έπεσε ηρωικά το 1906 στο Τσερνέσοβο και φυσικά ο δάσκαλος και Αρχιμανδρίτης Νίκανδρος Παπαϊωάννου, που πρωταγωνίστησε σε όλα τα κινήματα της Αλμωπίας και από την παλικαρίσια στάση του πείσθηκε μονάδα του ελληνικού στρατού να σπεύσει στις 4 Νοεμβρίου του 1912 στην Αριδαία και να απελευθερώσει και να παραδώσει όλη την Αλμωπία στην Ελλάδα.
Η περιοχή άλλαξε όνομα και από Μογλενά ονομάστηκε Καρατζόβα. Οι πιθανότερες εκδοχές που δικαιολογούν το όνομα είναι: α) Καρατζά - οβασί = μαύρος κάμπος β) Καρατσά - οβά = τόπος με ζαρκάδια ή ελάφια γ) Καρατζά Αμπάτ, από το όνομα του Τούρκου στρατηγού, κατακτητού της περιοχής.
Διοικητικά ο Νομός Πέλλας, στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, χωριζόταν σε δύο Καζάδες (επαρχίες), τον Κάζα των Βοδενών και τον Κάζα των Γενιτσών. Οι δύο Καζάδες υπάγονταν στο Σατζάκι (Νομαρχία) και στο Βιλαέτι (μεγάλη διοικητική περιφέρεια) της Θεσσαλονίκης. Τα 50 περίπου χωριά της πεδινής και ορεινής Καρατζόβας, ανάλογα με τη θέση τους, ήταν διαμοιρασμένα στους Καζάδες Βοδενών, Γενιτσών και Γεβγελής. Τον Ιούνιο του 1906, 44 χωριά της Καρατζόβας αποτέλεσαν ιδιαίτερο Κάζα, με πρωτεύουσα το Σούμποσκο (Αριδαία).
Η Καρατζόβα χωριζόταν σε δύο μεγάλους Δήμους (Ναχιγιέδες): τον Δήμο Καρατζόβας, με έδρα Δημάρχου (Μουδίρη) το Σούμποσκο (Αριδαία) και τον Δήμο Φούστανης, με έδρα Μουδίρη τη Φούστανη.
Από το 1870 λειτουργούσαν στην Καρατζόβα τρεις εβδομαδιαίες αγορές (παζάρια). Μία στο Σούμποσκο κάθε Πέμπτη και δύο στο Δήμο Φούστανης, Δευτέρα στη Φούστανη και Τρίτη στην Καπίνιανη (Εξαπλάτανο).
Αξιοσημείωτα γεγονότα στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας
Ομαδικός εξισλαμισμός
Εκκλησιαστικά η Αλμωπία ήταν έδρα Επισκοπής από τον 6° μ.Χ. αιώνα. Ανυψώθηκε σε Μητρόπολη Μογλενών το 1719. Έδρα της Επισκοπής κατά τη βυζαντινή περίοδο ήταν το χωριό Χρυσή και από τον 17° αιώνα η Νότια. Το έτος 1759, επί Μητροπολίτου Ιωάννου ή Ιωαννικίου, (Αλεξάνδρου) λόγω των αφόρητων πιέσεων από τους Τούρκους Γιουρούκους της περιοχής κατά της ζωής των Χριστιανών, έγινε ομαδικός εξισλαμισμός των κατοίκων Νότιας, Φούστανης, Περίκλειας, Λαγκαδιάς, Αετοχωρίου, Αρχαγγέλου και άλλων μικρότερων χωριών της περιοχής. Η απόφαση εξωμοσίας πάρθηκε τη νύχτα της Αναστάσεως του 1759 και το πρακτικό της υπογράφηκε, με πρώτο τον Επίσκοπο, στο Ευαγγέλιο της Μητροπόλεως, που φυλάσσονταν μέχρι το 1922 στη Νότια. Το πήραν μαζί τους οι εξισλαμισμένοι κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών, γιατί πολλοί απ' αυτούς παρέμειναν κρυπτοχριστιανοί.
Η έδρα της Μητροπόλεως έφυγε, όπως ήταν φυσικό, από τη Νότια και εγκαταστάθηκε αρχικά στην Κατράνιτσα της Εορδαίας, ως Μητρόπολη Μογλενών και Κατρανίτσης. Αφού περιπλανήθηκε αρκετά στην περιοχή, εγκαταστάθηκε τελικά στην Φλώρινα. Το 1925, με έδρα τη Φλώρινα, ονομάσθηκε σε Μητρόπολη Φλωρίνης και Αλμωπίας. Το 1967, με πράξη της Ι.Συνόδου, αποσπάσθηκε στην Μητρόπολη Εδέσσης και Πέλλης.
Η Αγία Χρυσή
Ευσεβής κόρη από το χωριό Σλάτινα, που επειδή δεν ενέδωσε στις επιθυμίες Τούρκου αξιωματούχου της περιοχής, συνελήφθη, πέρασε από φοβερά βασανιστήρια και μαρτύρησε το έτος 1795. Γιορτάζει στις 13 Οκτωβρίου.
Συμμετοχή της Αλμωπίας στην Επανάσταση του 1821
Από τους Σαρακηνούς της Αλμωπίας καταγόταν ο Αγγελής Γάτσος, ένας από τους πιο γενναίους αγωνιστές της Εθνεγερσίας του 1821. Με εκατοντάδες εθελοντές μαχητές, που κατάγονταν από την Καρατζόβα, τα Βοδενά και τη Νάουσα, πρωταγωνίστησε στην επανάσταση της Νάουσας το 1822 και μετά το ολοκαύτωμα της, πέρασε στη Νότια Ελλάδα, όπου έλαβε μέρος και διακρίθηκε σε όλα τα επαναστατικά κινήματα της Στερεάς και της Πελοποννήσου.
Μακεδόνικος Αγώνας
Άρχισε στα 1870, με την απόσχιση της Βουλγαρικής Εξαρχίας από το Οικ. Πατριαρχείο και με τη λυσσώδη εκστρατεία που εξαπέλυσε η Βουλγαρία, υπό μορφήν προπαγάνδας, πιέσεων και τρομοκρατικών ενεργειών επί του γηγενούς πληθυσμού της Μακεδονίας, για να δημιουργήσει κεκτημένα δικαιώματα επί των εδαφών της.
Η ένοπλη φάση του άρχισε το 1903-1904 από τη Δυτική Μακεδονία και σύντομα επεκτάθηκε στο Βέρμιο, στην Καρατζόβα, στο Βάλτο των Γιαννιτσών, σ' όλη την Μακεδονία.
Οι Βούλγαροι με ένοπλα σώματα, τους κομιτατζήδες, με δελεαστικά συνθήματα και χρηματισμούς, με εκβιασμούς και τρομοκρατία, συχνά ανάγκαζαν ολόκληρα χωριά να απαρνούνται το Πατριαρχείο και τον Ελληνισμό και να αναγνωρίζουν τη Βουλγαρία.
Μετά τον ηρωικό θάνατο του Παύλου Μελά, το 1904, το μικρό βασίλειο της Νότιας Ελλάδας και το Ελληνικό Προξενείο Θεσσαλονίκης αντιλήφθηκαν επιτέλους το δράμα της Μακεδονίας και την βουλγαρική απειλή και δραστηριοποιήθηκαν έντονα, στέλνοντας δασκάλους, ιερείς, στρατιωτικούς και οπλισμό, για να οργανωθεί πιο αποτελεσματικά ο αγώνας των γηγενών κατοίκων να διατηρήσουν τον ελληνισμό τους. Ο σκληρός και διμέτωπος αγώνας διήρκεσε μέχρι τον Αύγουστο του 1908, οπότε διεκόπη υποχρεωτικά από το κίνημα των Νεότουρκων. Η ελευθερία της Μακεδονίας ήρθε 4 χρόνια αργότερα με τους νικηφόρα πορεία του Ελληνικού Στρατού.
Η Αλμωπία ανέδειξε πολλούς και γενναίους Μακεδονομάχους σε όλα τα χωριά της. Κορυφαίοι οπλαρχηγοί που έδρασαν στην περιοχή είναι ο Κώστας Γαρέφης, που έπεσε ηρωικά το 1906 στο Τσερνέσοβο και φυσικά ο δάσκαλος και Αρχιμανδρίτης Νίκανδρος Παπαϊωάννου, που πρωταγωνίστησε σε όλα τα κινήματα της Αλμωπίας και από την παλικαρίσια στάση του πείσθηκε μονάδα του ελληνικού στρατού να σπεύσει στις 4 Νοεμβρίου του 1912 στην Αριδαία και να απελευθερώσει και να παραδώσει όλη την Αλμωπία στην Ελλάδα.
-------------------------
To Almopia24.gr θεωρεί δικαίωμα του κάθε αναγνώστη να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, τονίζουμε ρητά ότι αυτό δε σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές, καθώς αυτές εκφράζουν τον εκάστοτε χρήστη, σχολιαστή ή αρθρογράφο.
